Trong Kinh Ratthapala, Trung Bộ Kinh, Đức Phật dạy bốn sự thật của cuộc đời :

-Thế giới, cuộc đời là vô thường : tâm lý biến dịch vô thường; sức khỏe và cơ thể vật lý của các cá nhân thay đổi hướng tan rã, hoại diệt; tâm lý tha nhân và thế giới vật lý bên ngoài cũng thế. Nói khác đi, cuộc đời và thế giới đang dẫn dắt con người đi dần vào tan rã, hoại diệt và dấy khởi lên nhiều cảm nhận khổ đau. Đây là một hình ảnh ảm đạm của cuộc đời.

-Thế giới, cuộc đời là vô hộ, vô chủ : thế giới là vô thường như thế, con người luôn giáp mặt với thay đổi không như ý, khó chịu, khổ sở (như tai nạn, bệnh tật,..) nhưng con người không thể bằng vào những thế lực, tiền tài danh vọng và trí lực để ra lệnh nó đổi khác, mỗi người phải gánh chịu mà tha nhân, thân nhân không thể chia sẻ, thay thế hay ra lệnh đổi khác. Đây là hình ảnh ảm đạm thứ hai của cuộc đời.

-Thế giới là vô sở hữu : cá nhân khôg thể làm chủ những gì mình đang có : tâm lý, vật lý, ngoại cảnh. Chết là ra đi và để lại tất cả cho đời. Tất cả đều không phải là sở hữu của con người, nhưng khổ đau, bệnh tật, tai nạn và chết chóc thì mỗi người gánh chịu. Đây là hình ảnh ảm đạm thứ ba của cuộc đời.

– Thế giới là thiếu thốn, nô lệ khát ái : Lòng ham muốn về ngũ trần, về danh vọng và lợi dưỡng của con người thì vô độ, không có điểm dừng, không có sự thỏa mãn. Sống như chỉ là sự làm theo mệnh lệnh của dục vọng, khát át, chỉ là nô lệ cho khát ái, một sự nô lệ không có kỳ hạn và không có giới hạn. Đây là hình ảnh ảm đạm thứ tư của cuộc đời.

Nhận thức rõ ràng về sự thật nguy hiểm của dục vọng, vô thường và khổ đau của cuộc đời. Với người trí, trước bốn hình ảnh ảm đạm ấy, chỉ còn một quyết định duy nhất là từ giã chúng, xuất gia để giải thoát tự thân, cho mình và cho người. Đó là quyết định tất nhiên, dứt khoát, có sức mạnh.

Chỉ khi con người nhận thức rõ ràng về sự thật nguy hiểm của dục vọng, vô thường và khổ đau của cuộc đời. Quyết tâm giải thoát có mặt mạnh mẽ và quyết liệt mới thực hiện “con đường phạm hạnh” tốt đẹp, sớm thành tựu.Nếu một người xuất gia vì lý do lười biếng trốn tránh trách nhiệm xã hội, vì nợ nần, vì nghèo khổ, vì bị phụ tình,.v.v. thì sẽ không bao giờ tu tập thành tựu bậc Hữu học hay Vô học, nếu không sớm nhận thức nói trên.

Lý tưởng xuất gia giản dị là thế! Giản dị là thoát ly dục vọng, thoát ly khỏi sự nô lệ lòng khát ái. Sau phần tự độ, phần độ tha là giúp những người khác, bằng kinh nghiệm giải thoát của tự thân, thấy rõ “con đường” và thấy rõ cách thức để thực hiện “con đường”. Chỉ có thế thôi! Các lập luận khác chỉ là phụ thuộc, mà không phải là nhân tố quyết định.

 (trích từ Tìm hiểu Trung Bộ Kinh – HT.Thích Chơn Thiện)